Tuyến trùng hại lúa – Giải pháp tái tạo bộ rễ khỏe

I. Giới thiệu

Tuyến trùng ký sinh thực vật (plant-parasitic nematode) gây hại trực tiếp lên hầu hết các bộ phận của cây và gián tiếp mở đường tạo điều kiện cho các tác nhân gây hại khác như vi khuẩn, virus xâm nhập vào cây trồng và gây hại nặng thêm. Tuyến trùng Meloidogyne spp. là một trong những loài tuyến trùng ký sinh thực vật gây thiệt hại về kinh tế lớn nhất ở vùng ôn đới và nhiệt đới. Riêng cây lúa, sản lượng đã bị giảm từ 10-25%. Meloidogyne có trên 60 loài, trong đó Meloidogyne graminicola – một trong những loài tuyến trùng phổ biến gây hại trên lúa và được xem là đe dọa lớn đối với nền nông nghiệp lúa gạo, đặc biệt là ở châu Á. Ở Việt Nam, loài này ký sinh tương đối phổ biến trên lúa cạn (giai đoạn lúa non, khi chưa ngập nước) tại đồng bằng sông Cửu Long.

II. Đặc điểm của tuyến trùng hại lúa

1. Tác nhân gây bệnh

Tuyến trùng gây bệnh chính là Meloidogyne graminicola. Trứng nở ra tuyến trùng con hình sợi dài (ấu trùng). Tuyến trùng con ở lại trong rễ lúa, di chuyển bên trong rễ lúa và gây ra bướu rễ mới. Tuyến trùng con củng có thể chui ra ngoài đất và sống trong đất. Tuy nhiên, tuyến trùng con khi đã ra khỏi rễ lúa sẽ không thể xâm nhập trở lại rễ lúa trong điều kiện đất bị ngập nước.

Hình 1. Vòng đời của tuyến trùng (Mitkowski & Abawi, 2003)

2. Dấu hiệu nhận biết

Bệnh xảy ra trong giai đoạn tăng trưởng của lúa và thường gặp ở nơi đất khô ráo. Triệu chứng quan trọng của bệnh là rễ cây lúa có các bướu, thường nhất là ở chót rễ, hoặc có thể gặp ở bất kỳ nơi nào của rễ. Rễ khi bị tuyến trùng tấn công sẽ ngừng tăng trưởng. Trường hợp lúa bị bệnh nặng, bụi lúa bị lùn, lá lúa vàng và các lá chân chết khô. Nếu để bệnh kéo dài, có thể gây lép hạt sau khi lúa trổ.

Hình 2. Tuyến trùng hại lúa

3. Cơ chế gây hại

Effector là các protein tuyến trùng tiết vào trong tế bào thực vật, đóng vai trò tác động và thay đổi phản ứng của cây chủ, tạo thuận lợi cho quá trình ký sinh. Thông qua kim chích, effector được chuyển vào tế bào nhằm sửa đổi, ngăn chặn hoặc chống lại phản ứng phòng vệ, từ đó tạo điều kiện xâm nhập hoặc di trú của tuyến trùng trong rễ cây. Ngoài ra, các effector bắt đầu hoặc duy trì sự phát triển của các vị trí dinh dưỡng, hỗ trợ cho sự tăng trưởng và phát triển của tuyến trùng.

III. Tác động của tuyến trùng đến cây lúa

1. Giảm sức sống và khả năng sinh trưởng của cây lúa

Khi các rễ bị tổn thương, khả năng hút nước và dinh dưỡng của cây giảm sút, dẫn đến việc cây không phát triển tốt. Điều này làm cho cây lúa trở nên yếu ớt, chậm lớn, và dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bất lợi từ môi trường như hạn hán hoặc ngập úng.

2. Giảm năng suất và chất lượng của lúa

Khi rễ cây bị tuyến trùng tấn công và tổn thương, sự phát triển của cây bị ảnh hưởng trực tiếp. Cây lúa trở nên yếu, không thể cung cấp đủ dưỡng chất để phát triển. Dẫn đến việc lúa dễ bị đổ ngã, từ đó suy giảm năng suất.

Ngoài ra, các tổn thương do tuyến trùng cũng có thể làm giảm chất lượng hạt lúa. Hạt lúa từ các cây bị tuyến trùng tấn công thường nhỏ hơn và có tỷ lệ gạo trắng thấp hơn so với hạt lúa từ cây khỏe mạnh.

3. Tăng nguy cơ mắc các bệnh khác

Tuyến trùng không chỉ tấn công rễ cây mà còn làm suy yếu hệ miễn dịch của cây, khiến cây dễ bị nhiễm các bệnh khác. Khi hệ rễ yếu đi, cây lúa dễ bị vi sinh vật gây bệnh như nấm và vi khuẩn tấn công.

Ngoài ra, khi rễ cây bị hư hại, các vết thương do tuyến trùng tạo ra trở thành “cửa ngõ” cho các tác nhân gây bệnh xâm nhập, làm tăng tỷ lệ nhiễm bệnh cho cây lúa.

IV. Điều kiện để bệnh phát triển

Tuyến trùng Meloidogyne graminicola sinh trưởng mạnh nhất trong điều kiện canh tác đất khô ráo. Trong điều kiện này, tuyến trùng con có thể xâm nhập vào chót rễ non của lúa và gây hại.

Ruộng bón nhiều phân đạm (N) và phân lân (P) và đất ruộng có giai đoạn khô ráo thì bệnh bướu rễ phát triển rất nhanh và nặng.

V. Biện pháp phòng ngừa và quản lý bệnh

1. Biện pháp phòng ngừa

Không để đất khô ráo, nhất là trong giai đoạn đẻ nhánh của ruộng lúa.

Không bón thừa phân đạm (N) và phân lân (P) trong giai đoạn đẻ nhánh của lúa.

2. Biện pháp quản lý

Đưa nước vào ngập ruộng lúa khi bị tuyến trùng gây hại nặng. Việc cho nước vào ngập ruộng giúp không làm tăng thêm bướu rễ mới và các rễ mới mọc ra sẽ không bị gây hại.

Nếu ruộng lúa bị gây hại nặng, bà con nên sử dụng các giải pháp giúp tái tạo bộ rễ mới, tăng cường khả năng phục hồi khi ruộng lúa bị tuyến trùng tấn công.

Với mong muốn tiếp sức cùng bà con nông dân giúp ruộng lúa phục hồi khi bị tuyến trùng tấn công, Công ty CP BiocropSciences Việt Nam xin giới thiệu đến quý nhà nông giải pháp “Kích rễ nhiều lông – Chồi to thân cứng” với Mapix 40SL và Combiplus.A.

Hình 3. Sản phẩm Mapix 40SL và Combiplus.A

Mapix 40SL (chứa Mepiquat chloride 400 g/L) và Combiplus.A (chứa các nguyên tố trung vi lượng: Đồng, Kẽm, Bo, Sắt…) với nhiều công dụng vượt trội như:

– Hình thành bộ rễ to – mập – nhiều lông hút giúp cây lúa tối ưu hóa việc hấp thu phân bón đa, trung, vi lượng và các chất dinh dưỡng khác. Qua đó, tăng cường phục hồi cho lúa khi bị tuyến trùng gây hại.

– Hình thành chồi to đồng đều, tăng số chồi hữu hiệu.

– Lá lúa xanh và dày, phiến lá to, thẳng đứng làm tăng khả năng quang hợp.

– Với cơ chế ốp bẹ giúp các bẹ lúa xanh, dày, bó chặt vào thân tạo lớp vỏ bảo vệ kiên cố chống chịu dịch hại, đổ ngã.

Hình 4. Hiệu quả sản phẩm sau khi sử dụng

* Liều sử dụng

– Phun bình máy 25L:
+ Mapix 40SL: 40 mL/bình 25L.
+ Combiplus.A: 20 mL/bình 25L.

– Phun máy bay: 1 cặp/10.000 m².